Przejęcie broni palnej do depozytu przez Policję dopuszczalne jest w szeregu przypadków określonych w Ustawie o broni i amunicji. Poza „egzotycznymi” przypadkami związanymi z przemieszczaniem broni przez granicę czy posiadaniem broni przez cudzoziemców, główną podstawę prawną do działania organu Policji stanowią
Art. 19 ust 1 UBiA:
„Osobie posiadającej broń zgodnie z przepisami ustawy Policja może za pokwitowaniem odebrać broń i amunicję oraz dokumenty potwierdzające legalność posiadania broni w przypadku ujawnienia okoliczności, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1-2 i 4 oraz ust. 5, a zwłoka zagrażałaby bezpieczeństwu publicznemu.”
Art. 19 ust 1a) UBiA:
„Policja może za pokwitowaniem odebrać broń i amunicję oraz dokumenty potwierdzające legalność posiadania broni osobie posiadającej broń zgodnie z przepisami, przeciwko której toczy się postępowanie karne o przestępstwa określone w art. 15 ust. 1 pkt 6, do czasu prawomocnego zakończenia tego postępowania, na okres nie dłuższy niż 3 lata.”
Istota uprawnienia do odebrania broni palnej do depozytu
Oba przepisy regulują szczególne uprawnienie organu Policji, który – w enumeratywnie określonych przypadkach i pod określonymi warunkami – uprawniony jest do zastosowania przymusu w postaci „odebrania” legalnemu posiadaczowi broni, jego własności. Odebranie polega na przymuszeniu do wydania broni, amunicji i legitymacji posiadacza broni.
Ratio legis art. 19 upatrywać należy w wyposażeniu Policji w możliwość szybkiego reagowania na ujawnione jej okoliczności, które wskazywać mogłyby na to że posiadacz broni traci rękojmię jej bezpiecznego posiadania. Reakcja Policji polegać ma na fizycznym pozbawieniu posiadacza dostępu do jego broni. Zabieg taki ma charakter tymczasowy – do czasu wyjaśnienia ujawnionych okoliczności lub wydania decyzji o cofnięciu pozwolenia na posiadanie broni. Wskazuje na to wykładnia gramatyczna i systemowa art. 19 ust 1:
a) odwołuje się on wyłącznie do przesłanek cofnięcia pozwolenia na broń:
– art. 18 ust. 1 pkt 1), 2) i 4) – to przesłanki obligatoryjnego cofnięcia pozwolenia,
– art. 18 ust. 5 – to przesłanki fakultatywnego cofnięcia pozwolenia,
b) ogranicza swe zastosowanie jedynie w przypadków gdy zwłoka zagrażałaby bezpieczeństwu publicznemu.
Pojęcie zwłoki dotyczy z zasady czasu koniecznego na wydanie decyzji o cofnięciu pozwolenia broń, które – jak każde postępowanie administracyjne – może potrwać kilka miesięcy.
Czynność administracyjna
Odebranie broni w tym trybie przypomina środek zapobiegawczy w postępowaniu karnym. Jednakże, nawet w przypadku art. 19.1a) UBiA, nie stanowi czynności procesowej, do której stosuje się przepisy Kodeksu Postępowania Karnego. Nie zawsze przecież w toku postępowania karnego broń palna jest traktowana jako dowód rzeczowy (zabezpieczany zgodnie z przepisami KPK). Art. 19.1a) UBiA pozwala organom Policji na odebranie broni i amunicji, w oczekiwaniu na wynik procesu. Mimo nadal obowiązującego domniemania niewinności. Jest to daleko idąca emanacja swobody Policji w zakresie kontroli posiadania broni. Tłumaczyć należy to odpowiedzialnością Policji za zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego i porządku publicznego. Nie sposób przy tym zrozumieć, dlaczego ustawodawca ograniczył termin takiego depozytu do 3 lat, ale to wykracza poza ramy niniejszego opracowania.
Co jednak istotne – we wszystkich przypadkach opisanych w art. 19 UBIA będziemy mieli do czynienia z aktem władczym Policji o charakterze administracyjnym.
Za pokwitowaniem?
W obu przypadkach Policja odbiera broń „za pokwitowaniem”. UBiA statuuje więc prawo posiadacza do wydania stosownego zaświadczenia o dokonaniu czynności odebrania broni. Podobnie jak w przypadku użyczenia, należy żądać w nim wskazania daty i godziny czynności. Zabezpieczy nas to przed odpowiedzialnością za wszelkie zdarzenia z
Policjanci wizytują więc posiadaczy broni z ustnym „nakazem” wydania broni palnej do depozytu. udziałem naszej broni dokonane ewentualnie tego samego dnia.
Czy jednak obowiązek oddać naszą broń każdemu funkcjonariuszowi Policji, który tego ustnie zażąda i zaoferuje pokwitowanie? Brzmi jak absurd, ale – w świetle ostatniego orzecznictwa sądów administracyjnych – odpowiedź na to pytanie powinna być twierdząca. Art 19 posługuje się pojęciem „Policji” jako organu uprawnionego do odebrania nam broni. Nie jest to „właściwy organ Policji”, jak np. przy wydawaniu decyzji po pozwoleniu i cofnięciu pozwolenia.
Czynność materialno-techniczna?
Działanie organu publicznego o charakterze administracyjnym (władcze) musi przybrać przewidzianą prawem formę. Art 19 nie wskazuje jaka jest to forma.
I tu pojawia się niespodzianka. Z jednej strony przepisy KPA stanowią, iż rozstrzyganie w indywidualnych sprawach obywateli odbywa się w formie decyzji administracyjnej. Przepisy KPA wprowadzają zasady tworzenia i doręczania takich dokumentów, a także ścieżkę odwoławczą od działań organów administracji. Decyzja musi zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, co w przypadku art. 19 jest niezwykle istotne.
Tymczasem ostatnie wyroki sądów administracyjnych opierają się na stwierdzeniu, iż art 19 UBiA nie wymaga wydania decyzji. Sądy doszukują się w „odebraniu” broni tzw. czynności materialno-technicznej, nie wymagającej sformalizowania zgodnie z KPA.
Osobiście nie zgadzam się z taką interpretacją. Czynność materialno-techniczna z zasady nie ma charakteru negatywnego rozstrzygnięcia w indywidualnej sprawie obywatela, co niewątpliwie reguluje art 19 1 i 1a) UBiA. Typowe czynności tego typu to: postawienie znaku drogowego, czy wydanie blankietu dokumentu. Odmowa konieczności wydania decyzji administracyjnej czyli też iluzoryczną ochronę praw posiadacza broni na drodze procesowej. Sądy administracyjne w dość mglisty sposób odnoszą się do braku konieczności uzasadniania odebrania broni, co faktycznie jest problemem przy braku pisemnej decyzji. Co więcej mało kto zastanawia się nad skutkami procesowymi. Wskutek zaskarżenia czynności materialno-technicznej, sąd administracyjny może jedynie stwierdzić jej „bezskuteczność”. Jaki cel i sens miałoby stwierdzenie „bezskuteczności” dokonanego już odebrania broni? Broń jest przecież skutecznie nam odebrana..
Żądaj uzasadnienia i zwrotu broni.
Poza niniejszym opracowaniem pozostawię problematykę ewentualnej odmowy wydania broni i zakresu możliwości egzekucyjnych Policji (co w świetle braku decyzji administracyjnej może okazać się wyjątkowo trudne!). Jeżeli uznamy co do zasady prawo Policji do odebrania nam broni na mocy art 19 UBIA, powinniśmy niezwłocznie wystąpić o pisemne uzasadnienie dokonanej czynności i zażądać zwrotu broni.
Co zgodnie przyznają sądy administracyjne – pokwitowanie odebrania broni nie jest miejscem na uzasadnienie tego działania. Sądy nie wskazują też jednoznacznie w jakiej formie takie uzasadnienie miałoby zostać przedstawione posiadaczowi, który nie widzi podstaw do przymusowego oddania broni.
Otrzymanie pisemnego uzasadnienia ma istotne znaczenie dla możliwości weryfikacji legalności działań organu Policji i ochrony naszych praw. Żądanie zwrotu broni natomiast rozwieje wszelkie wątpliwości co do dobrowolności przekazania broni.
Skarż czynność do Sądu
Jeżeli trzymać będziemy się interpretacji o braku obowiązku wydawania jakiegokolwiek rozstrzygnięcia w naszej sprawie, to przysługiwać będzie nam następująca ścieżka ochrony naszych praw:
Niezależnie od tego czy Policja nam odpisze, przysługuje nam skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Składamy ją w terminie 30 dni od dnia wydania broni (data protokołu).
Skargę składamy do WSA za pośrednictwem organu Policji który dokonał odebrania nam broni (ważne by został jednoznacznie zidentyfikowany w protokole oddania broni palnej do depozytu).
Wskazać należy, iż organ Policji ma możliwość uwzględnienia naszej skargi. Jeżeli tego nie uczyni, zobowiązany będzie przekazać akta naszej sprawy do WSA celem rozstrzygnięcia skargi przez ten sąd. Na tym etapie, organ Policji zmuszony będzie ostatecznie do przedstawienia argumentacji stojącej za zastosowaniem przepisu art 19 ust 1 lub 1a) UBiA w naszym wypadku. Ze stanowiskiem organu zapoznamy się więc dopiero czytając akta sprawy sądowej.
Niefortunna regulacja
Osobiście opowiadam się za tym, by odebranie broni na mocy art 19 ust 1 lub 1a) winno odbywać się na mocy decyzji administracyjnej opatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności. Skutki zastosowania regulacji są daleko ingerujące w sferę prawa obywatela. Próba zakwalifikowania tych działań jako czynności materialno-technicznej nie wydaje się prawidłowym rozwiązaniem. Czynności materialno-teczniczne mają inny charakter, co znajduje odzwierciedlenie w prawie procesowym, które daje możliwość uznania ich jedynie za bezskuteczne. A przecież Wyrok sądu administracyjnego o bezskuteczności odebrania nam broni palnej do depozytu nijak nie spowoduje faktycznego zwrotu naszej własności.
Systemowo prawidłowe postępowania powinno wyglądać następująco:
1) wydanie rozstrzygnięcia z uzasadnieniem (decyzja nakazująca oddanie broni do depozytu),
2) egzekucja tego rozstrzygnięcia w trybie przepisów KPA (odebranie broni),
3) zaskarżenie rozstrzygnięcia w toku instancji.
W świetle ostatniego orzecznictwa sądowego, na chwilę obecną jednak są to jedynie postulaty.
adw. Krzysztof Kuczyński
instruktor strzelectwa
