Ustawa o broni i amunicji pozwala na orzeczenie przepadku broni i amunicji, w razie popełnienia niektórych wykroczeń, chociażby przedmioty te nie stanowiły własności sprawcy (art. 51 ust 4 Ustawy). Jest to uprawnienie sądu, które nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Skazując za popełnienie wykroczenia, sąd może orzec przepadek broni. I to cudzej. Podważenie takiej decyzji jest wyjątkowo trudne, gdyż ustawa nie wprowadza przesłanek jakimi ma się są kierować stosując taki środek karny. Innymi słowy – zależy od swobodnego uznania.
Jeden warunek – musi być to środek karny zastosowany w związku ze skazaniem sprawcy ściśle określonych wykroczeń.
Powyższa regulacja dotyczy bowiem tylko wykroczeń zdefiniowanych w art. 51 ust 1 i ust 2 UBiA. Tym samym nie dotyczy wykroczeń z art. 51 ust 3 UBiA (tj. posiadania broni bez wymaganych dokumentów „przy sobie”), bądź ewentualnie innych (npr art 52 § 1 Kodeksu Wykroczeń penalizujący posiadanie broni przez uczestnika zgromadzenia).
Przepadek broni można jednakże orzec również w przypadku przestępstwa zdefiniowanego w art. 50 UBiA, czy też innych przestępstw związanych z bronią, zdefiniowanych w kodeksie karnym. Stanowi o tym art. 44 kodeksu karnego, zgodnie z którym:
Art. 44 [Przepadek przedmiotów]
§ 1. Sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa.
§ 2. Sąd może orzec, a w wypadkach wskazanych w ustawie orzeka, przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.
§ 3. Jeżeli orzeczenie przepadku określonego w § 2 byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu, sąd zamiast przepadku może orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa.
§ 4. Jeżeli orzeczenie przepadku określonego w § 1 lub 2 nie jest możliwe, sąd może orzec przepadek równowartości przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa lub przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.
§ 5. Przepadku przedmiotów określonych w § 1 lub 2 nie orzeka się, jeżeli podlegają one zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi.
§ 6. W razie skazania za przestępstwo polegające na naruszeniu zakazu wytwarzania, posiadania, obrotu, przesyłania, przenoszenia lub przewozu określonych przedmiotów, sąd może orzec, a w wypadkach przewidzianych w ustawie orzeka, ich przepadek.
§ 7. Jeżeli przedmioty wymienione w § 2 lub 6 nie stanowią własności sprawcy, ich przepadek można orzec tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie; w razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy lub przepadek równowartości tego udziału.
Jak widać z powyższego, kodeks karny wprowadza analogiczne uprawnienia sądu do orzeczenia przepadku w razie popełnienia przestępstw posiadania, wytwarzania czy obrotu bronią bez zezwolenia, a także innych przestępstw z użyciem broni, w tym palnej.
ALE
I. RÓŻNICA PIERWSZA
Porównanie zakresu regulacji UBiA i KK w zakresie przepadku przedmiotów nie stanowiących własności sprawcy, wskazuje na istotną różnicę: O ile UBiA (w przypadku wykroczeń) pozwala na orzeczenie przepadku rzeczy cudzej wprost w stosunku do wszystkich wykroczeń z art 51 ust 1 i 2, o tyle już kodeks karny (z uwagi na art. 44 § 7), ogranicza to tylko do niektórych przestępstw, takich jak:
- zamach stanu (127 i 128 kk) i
- szpiegostwo (130kk)
- zamach terrorystyczny (art. 140 kk)
- pornografia (202 kk)
- propagowanie faszyzmu i totalitaryzmu (256 kk)
- bezprawne wykorzystanie programów lub danych (269b kk)
- paserstwo komputerowe (293 kk)
- niektóre przypadki prania brudnych pieniędzy (Art. 299 kk)
Próżno w tym katalogu szukać typowych i pospolitych przestępstw popełnianych z bronią w ręku (rozbój, zabójstwo, posiadanie broni bez pozwolenia, wyrób, handel bronią itp.). O ile więc posiadanie i obrót bronią pneumatyczną, miotaczami gazu oraz narzędziami i urządzeniami których używanie może zagrażać życiu lub zdrowiu (a więc wykroczenia z art 51 ust 1 UBiA ) może prowadzić wprost do przepadku, bez względu na własność, o tyle już w czynności takie w stosunku do broni palnej (przestępstwo z art 263 kk)– już nie mogą prowadzić do przepadku rzeczy cudzej.
II. RÓŻNICA DRUGA
W przypadku gdy przedmiot stanowi jedynie współwłasność osoby podejrzanej – nie orzeka się przepadku przedmiotu a w to miejsce orzeka się przepadek udziału lub równowartości udziału.
I tu pojawia się problematyka własności broni osób będących w związku małżeńskim. Otóż kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi zasadę, iż WSZYSTKO co nabywamy w trakcie trwania małżeństwa staje się przedmiotem współwłasności małżonków. Istnieją co prawda wyjątki, do których art 33 KRiO zalicza „przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków”. I tu pojawia się ciekawe rozwiązanie – broń palna może być zaliczana do tej kategorii lub nie, w zależności od faktycznego jej wykorzystywania przez posiadacza. Jeżeli oboje małżonkowie jeżdżą (mniej lub bardziej regularnie) na strzelnicę, to broń taka straci przymiot „wyłączności” dla jednego z nich. W takim wypadku można wykazać, iż nie może być ona przedmiotem przepadku. Stanowi przecież współwłasność małżonków.
Można powiedzieć – będzie to pyrrusowe zwycięstwo, jako że KWP zaraz po orzeczeniu przestępstwa cofnie pozwolenie na broń z uwagi na art 18 ust 1 pkt 2) w zw. z art 15 ust 6 UBiA. Ale przecież nie zawsze. Obowiązek cofnięcia pozwolenia nie dotyczy przecież przestępstw nieumyślnych, innych niż przeciwko życiu i zdrowiu.
JEDNAKŻE
Nasuwa się na to jednak problematyka tzw „zbiegu” przestępstwa i wykroczenia, tzn. sytuacji w której ten sam czyn wyczerpuje jednocześnie znamiona obu rodzajów czynów zabronionych. A jest to możliwe. W takich wypadkach postępowanie prowadzi się niejako „z dwóch artykułów”, tj. wskazując że czyn wypełnia znamiona przestępstwa i wykroczenia.
Przykładowo – przywóz zza granicy cudzej broni palnej bez wymaganego zaświadczenia konsula może być kwalifikowany jako przestępstwo nielegalnego posiadania broni z art. 263 § 2 (gdy osoba nie ma pozwolenia na dany rodzaj broni) oraz wykroczenie z art. 51 ust 2 pkt 5 UBiA. Aby jednak doprowadzić do przepadku broni, sąd musi zastosować oba te przepisy (czyli zakwalifikować czyn jako wyczerpujący jednocześnie znamiona przestępstwa i wykroczenia). Nie zawsze jednak tak się dzieje, gdyż prokurator raczej skupia się na silniejszym skutku jaki wywołuje przepis kodeksu karnego.
Istotnym jest przy tym fakt, iż w przypadku takiego zbiegu przestępstw, możliwe jest wszczęcie sprawy o wykroczenie, nawet po prawomocnym zakończeniu postępowania o przestępstwo. Ratuje nas tu zazwyczaj termin przedawnienia wykroczeń, który jest znacznie krótszy niż przestępstw.
TRYB
Przepadek przedmiotów następuje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu rozstrzygającego o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, a one same przechodzą na własność Skarbu Państwa.
adw. Krzysztof Kuczyński
instruktor strzelectwa
